نفروپاتی دیابتی چیست و چه علائمی دارد؟
- نویسنده: سپهراد فرزامی – نویسنده تخصصی حوزه سلامت
- تایید علمی: دکتر سعید کلباسی فوق تخصص غدد و متابولیسم
- بازبینی نهایی: شهلا صفائی- استراتژیست محتوا و ناظر نهایی
نفروپاتی دیابتی یکی از عوارض جدی دیابت است. این بیماری که همچنین با نام بیماری کلیوی دیابتی شناخته می‌شود، به مرور زمان باعث آسیب به کلیه‌ها و حتی در موارد حاد، موجب از کار افتادن آن‌ها می‌شود. نفروپاتی دیابتی زمانی رخ می‌دهد که سطح بالای قند خون به رگ‌های خونی و فیلترهای ظریف کلیه آسیب برساند و توانایی آن‌ها را در دفع مواد زائد و مایعات اضافی کاهش دهد.
نفروپاتی دیابتی از آن جهت در میان عوارض دیابت اهمیتی ویژه‌ای دارد که یکی از دلایل اصلی نارسایی کلیه محسوب می‌شود؛ این بدان معناست که در صورت پیشرفت نفروپاتی و عدم انجام اقدامات درمانی و پیشگیرانه، ممکن است زندگی فرد به طور جدی تحت تاثیر قرار گیرد. با این حال، تشخیص زودهنگام و مدیریت به‌موقع دیابت می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری یا کند کردن روند این بیماری داشته باشد و احتمال بروز عوارض جدی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
ما در این مقاله به نفروپاتی دیابتی، علائم و مواردی که می‌بایست در مورد این عارضه جدی بدانید، پرداخته‌ایم.
این مقاله صرفاً با هدف آگاهی شما منتشر شده است. توصیه می‌شود برای هرگونه مشاوره پزشکی، تشخیص یا درمان، با یک متخصص مشورت کنید.
نفروپاتی دیابتی چیست و چگونه کلیه را درگیر می‌کند؟
کلیه‌ها نقشی حیاتی در بدن دارند. مهم‌ترین وظیفه کلیه‌ها فیلتر کردن مواد زائد و آب اضافی از خون و تبدیل آن به ادرار است. کلیه‌ها همچنین به کنترل فشار خون کمک کرده و هورمون‌هایی تولید می‌کنند که بدن برای حفظ سلامت به آن‌ها نیاز دارد. وقتی فرد مبتلا به دیابت دچار آسیب کلیوی می‌شود، توانایی کلیه‌ها در انجام این وظایف کاهش می‌یابد و مواد زائد می‌توانند در بدن تجمع پیدا کنند. (منبع)
کلیه‌ها تعادل مایعات و الکترولیت‌های بدن را حفظ می‌کنند. هر کلیه بیش از یک میلیون واحد ریز به نام نفرون دارد که وظیفه اصلی آن‌ها تصفیه خون است. درون هر نفرون، گروهی از رگ‌های خونی بسیار ریز به نام گلومرول‌ها وجود دارد. گلومرول‌ها نخستین مرحله تصفیه خون را انجام می‌دهند. غشای نیمه‌تراوای این ساختارها اجازه می‌دهد آب و مواد زائد محلول از خون عبور کنند و در نهایت از طریق ادرار دفع شوند.
زمانی که فرد به دیابت مبتلا است، بدن نمی‌تواند قند خون (گلوکز) حاصل از غذا و نوشیدنی‌ها را به درستی پردازش کند. تجمع بیش از حد گلوکز در جریان خون می‌تواند به غشای گلومرولی و سایر بخش‌های نفرون آسیب برساند. وقتی گلومرول‌ها آسیب ببینند، توانایی آن‌ها در فیلتر کردن مایعات کاهش می‌یابد. در نتیجه، موادی که باید از طریق ادرار دفع شوند، در خون و بدن باقی می‌مانند و به مرور زمان مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد می‌کنند. (منبع)
دیابت را می‌توان اصلی‌ترین علت بروز بیماری‌های کلیوی بیان کرد. آسیب کلیوی ناشی از دیابت معمولاً به‌تدریج و در طول سال‌ها اتفاق می‌افتد. طبق آمار به‌دست‌آمده در سال 2023، هر یک نفر از سه فرد مبتلا به دیابت در آمریکا، به نفروپاتی دیابتی دچار می‌شود. (منبع)
مراحل نفروپاتی دیابتی چیست؟
میزان عملکرد کلیه با شاخصی تحت عنوان نرخ فیلتراسیون گلومرولی یا GFR سنجیده می‌شود. GFR نشان می‌دهد که کلیه‌ها تا چه حد قادر به فیلترکردن مواد زائد از خون هستند. مقدار طبیعی این شاخص حدود ۱۰۰ و پایین‌ترین مقدار ۰ بوده که نشان می‌دهد عملکرد کلیه به طور کامل متوقف شده است.
بنابر این شاخص، می‌توان مراحل پیشرفت نفروپاتی دیابتی را به شکل زیر تقسیم کرد:
- مرحله اول (Stage 1): GFR بالای ۹۰. در این مرحله آسیب خفیفی به کلیه‌ها وارد شده است اما عملکرد طبیعی دارند.
- مرحله دوم (Stage 2): GFR بین ۶۰ تا ۸۹. آسیب کلیه بیشتر از مرحله قبل است اما همچنان توانایی عملکرد مناسب را دارد.
- مرحله سوم (Stage 3): GFR بین ۳۰ تا ۵۹. در این مرحله کاهش عملکرد کلیه دیده می‌شود که می‌تواند خفیف یا شدید باشد.
- مرحله چهارم (Stage 4): GFR بین ۱۵ تا ۲۹. کاهش عملکرد کلیه شدید است و فرد در معرض خطر نارسایی کلیه قرار دارد.
- مرحله پنجم (Stage 5): GFR کمتر از ۱۵. کلیه‌ها تقریبا به طور کامل ناتوان شده و به مرحله نارسایی کلیه رسیده‌اند. (منبع)
علائم نفروپاتی دیابتی چیست؟
علائم نفروپاتی دیابتی معمولاً زمانی ظاهر می‌شوند که حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد عملکرد کلیه‌ها از بین رفته باشد. برخی از این علائم عبارتند از:
- ورم در صورت، دست‌ها و پاها
- حالت تهوع و استفراغ
- خستگی یا بی‌حالی
- تنگی نفس
- کاهش اشتها
- ادرار کف‌آلود یا حباب‌دار
- مشکل در تمرکز یا گیجی
- خشکی و خارش پوست
- گرفتگی عضلات
- کاهش نیاز به تزریق انسولین
در مراحل اولیه نفروپاتی دیابتی معمولاً هیچ علامت مشخصی وجود ندارد. یکی از نشانه‌های اولیه می‌تواند وجود پروتئین در ادرار (پروتئینوری) باشد، اما این موضوع با چشم قابل تشخیص نیست و تنها از طریق آزمایش ادرار مشخص می‌شود. (منبع)
بیشتر بدانید: (چگونه نفروپاتی دیابتی را تشخیص دهیم؟)
چه کسانی مستعد نفروپاتی دیابتی هستند؟
هر فردی که مبتلا به دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ باشد، ممکن است به نفروپاتی دیابتی دچار شود. با این حال، برخی افراد در معرض خطر بیشتری قرار دارند، از جمله:
- افراد دارای سابقه خانوادگی بیماری کلیوی
- افراد مبتلا به فشار خون بالا
- افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند
- افراد با قند خون بالا (هایپرگلیسمی)
- افراد با کلسترول بالا (هایپرلیپیدمی)
نفروپاتی دیابتی بسیار شایع است و شایع‌ترین علت نارسایی کلیوی به شمار می‌رود. حدود ۴۰ درصد از افراد مبتلا به دیابت، به نفروپاتی دیابتی دچار می‌شوند. (منبع)
چگونه از نفروپاتی دیابتی جلوگیری کنیم؟
نفروپاتی دیابتی در مراحل اولیه، علائمی از خود نشان نمی‌دهد. بنابراین لازم است که افراد مبتلا به دیابت، پیش از بروز علائم این عارضه، اقدامات پیشگیرانه را از سر بگیرند. خوشبختانه نفروپاتی دیابتی قابل پیشگیری است. شما می‌توانید با انجام چند اقدام ساده و اصلاح سبک زندگی خود، احتمال بروز این بیماری را تا حد ممکن کاهش دهید.
- مصرف منظم داروهای دیابت و فشار خون طبق دستور پزشک.
- کنترل دقیق قند خون و فشار خون به‌صورت روزانه.
- پیروی از یک رژیم غذایی سالم.
- ورزش منظم دست‌کم ۳۰ دقیقه در بیشتر روزهای هفته (حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته). پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا یا هر فعالیت هوازی دلخواه می‌تواند مناسب باشد.
- پرهیز از مصرف داروهایی که ممکن است به کلیه‌ها آسیب بزنند (مانند برخی داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی).
- پایبندی به مراجعات منظم پزشکی و انجام آزمایش‌های دوره‌ای.
- ترک سیگار و پرهیز از مصرف هر نوع دخانیات.
- محدود کردن مصرف الکل.
- داشتن خواب کافی؛ بین ۷ تا ۹ ساعت خواب شبانه توصیه می‌شود.
این اقدامات ساده اما مهم می‌توانند در کاهش پیشرفت بیماری و حفظ سلامت کلیه‌ها نقش مؤثری داشته باشند.
بیشتر بدانید: (بهترین ورزش‌ها برای دیابت چیست؟)
بیشتر بدانید: (بهترین غذاها برای دیابت چیست؟)
سلامتی کلیه‌هایتان را جدی بگیرید!
احتمال ابتلای افراد دیابتی به نفروپاتی دیابتی بسیار بالاست؛ بنابراین تنها راهی که بتوانید به کمک آن از بروز این عارضه خلاصی یابید، پیشگیری است.
پیشگیری از نفروپاتی دیابتی وابسته به مدیریت دقیق قند خون، کنترل فشار خون و کلسترول، پرهیز از مصرف دخانیات و انتخاب سبک زندگی سالم است. آگاهی از علائم و مراجعه منظم به پزشک برای بررسی وضعیت کلیه‌ها می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و کیفیت زندگی فرد را حفظ کند. اقدام به موقع و پایبندی به توصیه‌های پزشکی، مهم‌ترین راهکار برای کاهش خطر ابتلا یا پیشرفت نفروپاتی دیابتی است.
ما در دیابت 365، دوره‌های آموزشی‌ای را طراحی کرده‌ایم که در آن، بهترین پزشکان کشور، شیوۀ مدیریت کامل دیابت را آموزش داده‌اند. شما می‌توانید به کمک این دوره‌ها، دیابت خود را تحت کنترل قرار داده و احتمال بروز عوارض دیابت را برای همیشه از بین ببرید.
