مقایسه انواع انسولین کوتاه اثر، متوسط اثر و طولانی اثر
- نویسنده: سپهراد فرزامی – نویسنده تخصصی حوزه سلامت
- تایید علمی: دکتر سعید کلباسی- فوق تخصص غدد و متابولیسم
- بازبینی نهایی: شهلا صفائی- استراتژیست محتوا و ناظر نهایی
دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های متابولیک در جهان است که به‌دلیل اختلال در تولید و یا عملکرد انسولین به وجود می‌آید. انسولین، هورمونی است که نقشی کلیدی در تنظیم سطح قند خون ایفا می‌کند. در افراد مبتلا به دیابت، این تنظیم به‌درستی انجام نمی‌شود و در نتیجه سطح قند خون بیش از حد بالا می‌رود. برای جبران این کمبود یا نقص عملکرد، اغلب نیاز به استفاده از انسولین به‌صورت دارویی وجود دارد.
شناخت انواع انسولین برای بیماران دیابتی، به‌ویژه کسانی که نیاز به تزریق روزانه دارند، اهمیت بسیاری دارد. هر نوع انسولین ویژگی‌ها و کاربرد خاص خود را دارد. عدم آگاهی از این تفاوت‌ها منجر به استفاده نادرست از انسولین می‌شود. در افرادی که مبتلا به دیابت هستند، مصرف درست و به‌موقع انسولین نقش حیاتی دارد و سهل‌انگاری در این موضوع، می‌تواند عوارض خطرناکی همچون هیپوگلیسمی و هایپرگلیسمی را به همراه داشته باشد.
ما در این مقاله، انواع انسولین شامل انسولین کوتاه اثر، انسولین متوسط اثر، انسولین طولانی اثر و دیگر انسولین‌ها را مورد بررسی قرار داده و خصوصیات و طریقۀ استفاده از آن‌ها را ذکر کرده‌ایم.
این مقاله صرفاً با هدف آگاهی شما منتشر شده است. توصیه می‌شود برای هرگونه مشاوره پزشکی، تشخیص یا درمان، با یک متخصص مشورت کنید.
انسولین چیست و چه کار می‌کند؟
انسولین هورمونی است که به‌طور طبیعی توسط پانکراس (لوزالمعده) تولید می‌شود. این هورمون نقشی حیاتی در استفادۀ بدن از قند (گلوکز) به‌عنوان منبع انرژی ایفا می‌کند. گلوکز از طریق مواد غذایی و نوشیدنی‌ها و یا به وسیلۀ آزادسازی ذخایر قندی (گلیکوژن) در کبد فراهم می‌شود.
اگر پانکراس نتواند به مقدار کافی انسولین تولید کند و یا بدن نتواند به‌درستی از انسولین استفاده نماید، سطح گلوکز (قند خون) افزایش یافته و در خون تجمع پیدا می‌کند؛ وضعیتی که به آن هایپرگلیسمی (قند خون بالا) گفته می‌شود. این اختلال اساس بروز بیماری دیابت است. (منبع)
افراد مبتلا به دیابت، از آن‌جایی که بدن‌شان به مقدار کافی انسولین تولید نکرده و یا نمی‌تواند از آن استفاده کند، محبورند که برای جبران آن از انسولین دارویی استفاده نمایند. عموماً انسولین دارویی از طریق تزریق زیرجلدی دریافت می‌شود، هرچند که نوع استنشاقی آن نیز موجود است.
انسولین دارویی انواع مختلفی دارد که از حیث مدت‌زمان تاثیرگذاری، در مواقع متفاوتی استفاده می‌شود.
انواع انسولین چیست؟
به طور کلی می‌توان انسولین‌های موجود را به دو دسته تقسیم کرد. انسولین بولوس (Bolus) یا انسولین وعده‌ای و انسولین باسال (Basal) یا پایه.
انسولین بولوس یا وعده‌ای، برای کنترل افزایش سریع قند خون پس از خوردن غذا طراحی شده است. این نوع انسولین معمولاً درست قبل یا بلافاصله بعد از وعده‌های غذایی تزریق شده و به‌سرعت وارد جریان خون می‌شود. انسولین بولوس بسته به نوع آن (سریع الاثر یا کوتاه اثر)، بین چند دقیقه تا یک ساعت پس از تزریق، تأثیر خود را بر قند خون اعمال می‌کند.
در مقابل، انسولین باسال یا پایه، به‌منظور تأمین نیاز پیوسته بدن به انسولین در طول شبانه‌روز استفاده می‌شود. این نوع انسولین، که معمولاً یک یا دو بار در روز تزریق می‌شود، سطح قند خون را در زمان ناشتا و بین وعده‌ها ثابت نگه می‌دارد. انسولین باسال شروع اثر آهسته‌تر و ماندگاری بیش‌تری در بدن دارد. انسولین متوسط اثر و کوتاه اثر، از جمله انسولین‌های پایه هستند.
در ادامه به انسولین‌های سریع الاثر، انسولین کوتاه اثر، انسولین متوسط اثر، انسولین طولانی اثر و دیگر انواع انسولین می‌پردازیم.
(انواع انسولین موجود در ایران چیست؟)
انسولین سریع الأثر چیست؟
انسولین سریع الاثر (Fast-acting یا Rapid-acting) درست قبل یا بلافاصله پس از وعده‌های غذایی تزریق می‌شود. انسولین سریع‌الاثر معمولاً در عرض چند دقیقه اثر خود را آغاز می‌کند و بسته به نوع برند انسولین، بین 2 تا 4 ساعت در بدن فعال باقی می‌ماند. (منبع)
انسولین سریع الأثر استنشاقی چیست؟
انسولین استنشاقی (Inhaled) نوعی از انسولین سریع‌الاثر است که به‌جای تزریق، از طریق دستگاه استنشاقی و از راه تنفس وارد بدن می‌شود. این نوع انسولین معمولاً پیش از وعده‌های غذایی مصرف شده و به‌سرعت وارد جریان خون می‌گردد.
انسولین کوتاه اثر چیست؟
انسولین کوتاه اثر (Short-acting) عملکردی شبیه به انسولین سریع‌الاثر دارد اما شروع اثر آن کندتر است. به همین دلیل، باید حدود ۲۵ دقیقه قبل از وعده غذایی مصرف شود. این نوع انسولین معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه بعد از تزریق شروع به اثر می‌کند و بین ۵ تا ۸ ساعت در بدن فعال باقی می‌ماند. (منبع)
انسولین متوسط اثر چیست؟
انسولین متوسط اثر (Intermediate-acting) حدود ۲ ساعت پس از تزریق بر روی قند خون تاثیر می‌‌گذارد. بیشترین میزان اثربخشی در این نوع انسولین، بین ۴ تا ۱۲ ساعت پس از تزریق است. مدت‌زمان کلی تاثیرگذاری انسولین متوسط اثر بین 12 تا 18 ساعت خواهد بود. این انسولین معمولاً یک یا دو بار در روز تزریق می‌شود. (منبع)
انسولین طولانی اثر چیست؟
انسولین طولانی اثر (Long-lasting) حدود 2 ساعت پس از تزریق وارد جریان خون شده و شروع به اثربخشی می‌کند. اوج تاثیرگذاری این انسولین بین ۳ تا ۱۴ ساعت پس از تزریق است و می‌تواند تا یک شبانه‌روز کامل در بدن فعال باقی بماند. مطالعات نشان داده است که انسولین طولانی اثر در مقایسه با انسولین متوسط اثر، خطر افت قند خون (هیپوگلیسمی) را به شکل قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. (منبع)
انسولین طولانی اثر نسبت به نوع متوسط اثر شروع کندتری دارد، اما از نظر نحوه عملکرد در بدن، بسیار مشابه است. این انسولین به طور معمول، یک بار در روز و در یک ساعت مشخص تزریق می‌شود. (منبع)
انسولین فوق طولانی اثر چیست؟
انسولین دیگری نیز با عنوان انسولین فوق طولانی اثر (Ultra long-acting) وجود دارد که حدود ۶ ساعت پس از تزریق وارد جریان خون می‌شود. ویژگی منحصربه‌فرد این نوع انسولین، نداشتن اوج اثر و حفظ سطح یکنواخت اثربخشی در طول مدت استفاده است. این انسولین ممکن است تا دو روز در بدن فعال باقی بماند. (منبع)
انسولین مخلوط چیست؟
انسولین مخلوط (Mixed) به نوعی از انسولین گفته می‌شود که شامل ترکیبی از دو نوع انسولین پایه و وعده‌ای در یک آمپول یا قلم تزریق است. این نوع انسولین معمولاً پیش از وعده‌های غذایی تزریق می‌شود. با استفاده از انسولین مخلوط دیگر نیازی به تزریق جداگانه انسولین پایه وجود نخواهد داشت. این نوع انسولین اغلب برای بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ تجویز می‌شود. (منبع)
ترکیب‌های انسولین مخلوط به دو صورت هستند:
- انسولین کوتاه اثر به همراه متوسط اثر
- انسولین سریع الاثر به همراه متوسط اثر
انسولین مخلوط برای بیمارانی که ترجیح می‌دهند تعداد دفعات تزریق روزانه‌شان را کم‌تر کنند و یا برنامۀ ساده‌تری برای درمان و مراقبت پیش ببرند، انتخاب مناسبی خواهد بود. (منبع)
مقایسه انواع انسولین؛ کدام نوع انسولین بهتر است؟
در مقایسۀ انواع انسولین، می‌بایست نکته‌ای مهم را خاطر نشان کنیم: تشخیص انسولین مناسب برای شما، عملی تخصصی است. هر یک از این انسولین‌ها متناسب با زمان اثربخشی، طریقه و زمان استفادۀ متفاوتی دارند. بنابراین، پیش از انتخاب و استفاده انسولین، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
ما در مقالۀ «انواع انسولین موجود در ایران چیست؟» تمامی برندهای انسولین موجود در بازار را مورد بررسی قرار داده و شما را در انتخاب بهترین گزینه، یاری کرده‌ایم.
در ادامه انواع انسولین را در جدول قرار داده و با یکدیگر مقایسه کرده‌ایم.
| نوع انسولین | شروع اثر | زمان اوج اثر | مدت اثر | روش مصرف |
|---|---|---|---|---|
| انسولین سریع الاثر (Fast-acting یا Rapid-acting) | ۱۵ دقیقه | 1 ساعت | ۲ تا ۴ ساعت | معمولاً درست قبل از غذا و همراه با انسولین طولانی اثر استفاده می‌شود. |
| استنشاقی سریع الاثر (Rapid-acting inhaled) | ۱۰ تا ۱۵ دقیقه | 30 دقیقه | 3 ساعت | معمولاً درست قبل از غذا و همراه با انسولین تزریقی طولانی اثر استفاده می‌شود. |
| انسولین کوتاه اثر (Short-acting) | 30 تا 60 دقیقه | ۲ تا 3 ساعت | 5 تا 8 ساعت | معمولاً ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از غذا مصرف می‌شود. |
| متوسط اثر (Intermediate acting) | ۲ تا ۴ ساعت | 4 تا 12 ساعت | 12 تا 18 ساعت | نیاز انسولینی بدن را برای نصف روز یا شب تأمین می‌کند. اغلب همراه با انسولین کوتاه اثر یا سریع اثر مصرف می‌شود. |
| طولانی اثر (Long acting) | ۲ ساعت | 3 تا 14 ساعت | تا 24 ساعت | نیاز انسولینی بدن را برای یک روز کامل تأمین می‌کند. در صورت نیاز، همراه با انسولین کوتاه اثر یا سریع اثر مصرف می‌شود. |
| فوق طولانی اثر (Ultra-long acting) | 6 ساعت | بدون اوج اثر | 36 ساعت یا بیشتر | انسولین پایدار را برای مدت طولانی فراهم می‌کند. |
| مخلوط (Mixed) | ۵ تا ۶۰ دقیقه | زمان اوج متغیر است | 10 تا 16 ساعت | ترکیبی از انسولین متوسط اثر و کوتاه اثر. معمولاً ۱۰ تا ۳۰ دقیقه قبل از صبحانه و شام مصرف می‌شود. |
(منبع)
انسولین تنها راه مدیریت دیابت نیست!
دیابت بیماری‌ای است که نیاز به مراقبت دارد. اگرچه استفاده از انسولین برای بعضی از افراد ضروری است، اما برای مدیریت و کنترل دیابت، انسولین به تنهایی کافی نیست. ورزش‌های مناسب برای دیابت، رژیم غذایی متناسب با قند خون و به طور کلی، اتخاذ یک سبک زندگی سالم، راهکارهایی است که می‌توان به وسیلۀ آن، قند خون خود را تحت‌کنترل نگه داشت. اگر نمی‌دانید از کجا شروع کنید این دو مقاله احتمالا به شما کمک خواهد کرد:
۹ مورد از بهترین ورزش‌ها برای کنترل قند خون در بیماران دیابتی
از طرفی دیگر، استفاده منظم از گلوکومتر و یا به‌کارگیری سنسور پایش قند خون که نسل جدیدی از دستگاه‌های تست قند محسوب می‌شوند نیز، می‌توانند به شما در مدیریت دیابت کمک شایانی کنند.
تفاوت گلوکومتر و سنسور پایش قند خون چیست؟
شما دستگاه تست قند و سنسور پایش قند خون را می‌توانید از فروشگاه تخصصی دیابت ۳۶۵ تهیه کنید.
