- نویسنده: سپهراد فرزامی – نویسنده تخصصی حوزه سلامت
- تایید علمی: دکتر مهرداد مهرآزما - متخصص چشم، فوق تخصص شبکیه
- بازبینی نهایی: شهلا صفائی- استراتژیست محتوا و ناظر نهایی
نابینایی دیابتی یکی از عوارض شایع و نگرانکننده دیابت است که در اثر آسیب به چشم ایجاد میشود. این نوع نابینایی معمولاً بهتدریج آغاز شده و زمانی تشخیص داده میشود که بخشی از بینایی از دست رفته است. نابینایی دیابتی عمدتاً نتیجۀ تجمع قند اضافی در خون و آسیب به رگهای خونی کوچک چشم است. اگرچه این عارضه جدی بهنظر میرسد، اما خوشبختانه قابل پیشگیری است.
با کنترل منظم قند خون، انجام معاینات چشمی سالانه و رعایت سبک زندگی سالم، میتوان احتمال ابتلا به نابینایی دیابتی را بهطور قابلتوجهی کاهش داد. بسیاری از افراد مبتلا به دیابت ممکن است ندانند که در معرض چنین خطری هستند، اما با افزایش آگاهی، میتوان از بروز بسیاری از آسیبهای بینایی جلوگیری کرد.
در این مقاله به راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از دیابت نابینایی و نقش سبک زندگی در محافظت از بینایی خواهیم پرداخت.

این مقاله صرفاً با هدف آگاهی شما منتشر شده است. توصیه میشود برای هرگونه مشاوره پزشکی، تشخیص یا درمان، با یک متخصص مشورت کنید.
نابینایی دیابتی چگونه رخ میدهد؟
نابینایی دیابتی زمانی رخ میدهد که قند خون کنترلنشده در بلندمدت به رگهای خونی ظریف چشم آسیب میزند. شبکیه، لایهای نازک در پشت چشم است که مسئول دریافت و پردازش نور است. وقتی سطح قند خون بالا باقی بماند، دیوارههای مویرگهای شبکیه ضعیف میشوند، مایع یا خون نشت میکند و در نتیجه دید فرد مختل میشود.
در مواجهه با چنین عارضهای، بدن به طور معمول تلاش میکند رگهای جدید بسازد. رگهای جدید شکننده و ناسالم هستند و ممکن است به خونریزی یا حتی جدا شدن شبکیه منجر شوند. رتینوپاتی دیابتی اگر درمان نشود، میتواند به نابینایی کامل بینجامد.
بیشتر بدانید: (رتینوپاتی دیابتی چیست و چه علائمی دارد؟)
راهکارهایی برای جلوگیری از نابینایی دیابتی
خوشبختانه برای جلوگیری از رتینوپاتی دیابتی یا نابینایی دیابت، راهکارهایی وجود دارد که میتوانید به وسیلۀ آنها، در کنار مدیریت قند خون، بروز چنین عوارضی را نیز کاهش دهید.
در ادامه به راهکارهای پیشگیری از نابینایی دیابتی میپردازیم.

1. به طور سالانه معاینه کامل چشم را انجام دهید
در مراحل اولیه، بیماری چشمی دیابتی معمولاً بدون علامت است. معاینه چشم به چشمپزشک این امکان را میدهد که شبکیه و عصب بینایی را بهطور دقیق بررسی کند و نشانههای آسیب را حتی پیش از بروز تغییر در بینایی تشخیص دهد. در معاینۀ شبکیه و اعصاب بینایی، پزشک معمولاً از روش معاینه چشم گشاد شده (Dilated Eye Exam) استفاده میکند.
در این نوع از معاینه، چشمپزشک از قطرههایی کمک میگیرد که باعث میشوند مردمک چشم گشاد شود. این گشاد شدن، امکان دید بهتر و دقیقتر داخل چشم، بهویژه شبکیه، ماکولا و عصب بینایی را فراهم میکند. پس از گشاد شدن مردمک، پزشک با استفاده از ابزارهای مخصوص، وجود هرگونه خونریزی، نشتی عروق، تورم ماکولا یا علائم اولیه رتینوپاتی دیابتی را بررسی مینماید. این نوع معاینه یکی از مهمترین راهها برای تشخیص زودهنگام و پیشگیری از نابینایی دیابتی است.
در افراد مبتلا به دیابت نوع 2، پیشنهاد میشود که از بدو تشخیص دیابت، معاینات چشمپزشکی آغاز و به طور منظم انجام شود. در مبتلایان به دیابت نوع 1، 3 تا 5 سال پس از تشخیص دیابت، میبایست معاینۀ چشمپزشکی را در برنامههای مراقبتی قرار داد.
در مورد فواصل زمانی رجوع به چشمپزشک، الگوی زیر را پیشنهاد میکنیم:
- افراد دیابتی فاقد مشکل چشمی: معاینه سالانه
- رتینوپاتی اولیه: هر 6 ماه یا 9 ماه یکبار
- رتینوپاتی پیشرفته: هر 2 ماه یا 3 ماه یکبار
- DME یا ورم شبکیه: هر 1 یا 2 ماه
برای اطلاعات بیشتر دربارۀ رتینوپاتی و دیگر مشکلات چشمی مربوط به دیابت، به مقاله «رتینوپاتی چیست و چه علائمی دارد؟» مراجعه فرمایید
دیابت میتواند به رگهای خونی ریز در سراسر بدن، از جمله چشم، آسیب وارد کند. در پشت چشم برخی از ریزترین مویرگها قرار دارند که آسیبپذیرند. نشت مایع یا خون از این رگها میتواند دید شما را تهدید کرده یا حتی باعث نابینایی کامل شود. اما اگر این آسیب بهموقع تشخیص داده و درمان گردد، چشمپزشکان میتوانند مانع از دست دادن بینایی شوند. (منبع)
بیشتر بدانید: (آیا نابینایی دیابتی درمان دارد؟)

2. قند خون خود را مدیریت کنید
مدیریت قند خون یکی از مهمترین اقدامات برای پیشگیری از نابینایی دیابتی است. زمانی که قند خون بیش از حد بالا میرود، نهتنها عملکرد بدن را تحت تأثیر قرار میدهد، بلکه میتواند به عدسی چشم نیز آسیب برساند و باعث تاری دید موقت شود. این تغییرات معمولاً زمانی که قند خون به سطح طبیعی برمیگردد، بهبود مییابند. اما مشکل جدیتر آنجاست که قند خون بالا بهطور مداوم، میتواند به مویرگهای ظریف شبکیه چشم آسیب بزند.
بیشتر بدانید: (چگونه در خانه قند خون خود را مدیریت کنیم؟)
برای جلوگیری از چنین عوارضی، افراد مبتلا به دیابت باید سطح قند خون خود را بهطور مرتب کنترل کرده و در محدوده هدف نگه دارند. این کار معمولاً از طریق دستگاههای تست قند خون صورت میگیرد. از آنجایی که نوسان قند خون در بروز نابینایی دیابتی بسیار تاثیرگذارند و دستگاههای تست قند خون معمولی، تنها قند لحظهای را اندازه میگیرند، بسیاری از پزشکان برای اندازهگیری نوسانات قند خون در بلند مدت و 24ساعتِ شبانهروز، استفاده از سنسور پایش قند خون را به بیماران خود پیشنهاد میدهند. (منبع)
بیشتر بدانید: (سنسور پایش قند خون چیست؟)

3. فشار خون و کلسترول خود را کنترل کنید
کنترل فشار خون و کلسترول نقش مهمی در پیشگیری از نابینایی دیابتی دارد. فشار خون بالا میتواند به رگهای خونی آسیب برساند و آنها را شکننده یا نشتپذیر کند؛ وقتی این اتفاق در عروق شبکیه چشم رخ میدهد، احتمال بروز رتینوپاتی دیابتی و از دست دادن بینایی افزایش مییابد. از طرفی دیگر، فشار خون و قند خون بالا میتوانند یکدیگر را تشدید و زمینهساز بروز دیگری شوند؛ بنابراین نهتنها برای پیشگیری از نابینایی دیابتی، بلکه برای مدیریت دیابت نیز لازم است فشار خون را جدی بگیریم
بیشتر بدانید: (آیا فشار خون به قند خون مرتبط است؟)
از سوی دیگر، کلسترول بالا نیز باعث تجمع چربی در رگها و کاهش جریان خون میشود. این وضعیت ممکن است منجر به اختلال در اکسیژنرسانی به شبکیه و تشدید آسیبهای چشمی شود. اگر فردی مبتلا به دیابت باشد و همزمان دچار فشار خون بالا یا کلسترول بالا هم باشد، ریسک بروز نابینایی دیابتی چند برابر میشود. (منبع)
بیشتر بدانید: (بهترین غذاها برای دیابت چیست؟)

4. از استعمال دخانیات بپرهیزید
اگر سیگار میکشید، احتمال ابتلا به رتینوپاتی دیابتی و دیگر بیماریهای چشمی مرتبط با دیابت در شما بیشتر است. ترک دخانیات بهطور قابلتوجهی این خطر را کاهش میدهد و به حفظ سلامت چشمها کمک میکند. ترک سیگار برای سلامت کلی بدن، از جمله قلب و ریهها، بسیار مفید است و روند پیشرفت بیماریهای ناشی از دیابت را کند میکند. (منبع)
بنابراین، ترک مصرف تنباکو یکی از مهمترین اقدامات برای پیشگیری از نابینایی دیابتی است.
5. ورزش کنید
یکی از مهمترین راههای مدیریت دیابت، ورزش است. ورزش به شما کمک میکند تا قند خون خود را در محدوده سالم نگه داشته و وزن خود را مدیریت کنید. انجام منظم فعالیتهای ورزشی میتواند به حفظ سلامت چشمها کمک کرده و در عین حال دیابت شما را بهتر مدیریت کند.
توصیه میشود حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش هوازی در هفته انجام دهید؛ یعنی کمی بیش از ۲۰ دقیقه در روز. این مقدار ورزش میتواند به بهبود حساسیت به انسولین، کاهش قند خون و حفظ سلامت عمومی بدن، بهویژه در افراد مبتلا به دیابت، کمک کند. (منبع)
بیشتر بدانید: (بهترین ورزشها برای دیابت چیست؟)
پیش از آنکه دیر شود، جلوی نابینایی دیابتی را بگیرید!
نابینایی دیابتی یکی از جدیترین عوارض دیابت محسوب میشود؛ اما خبر خوب این است که با آگاهی، پیگیری منظم و رعایت نکات پیشگیرانه، میتوان تا حد زیادی از بروز آن جلوگیری کرد.
ما در دیابت 365، دورههای آموزشیای را فراهم کردهایم که در آن بهترین و حاذقترین پزشکان کشور، درباره مدیریت دیابت و چگونگی کنترل آن آموزش دادهاند. شما میتوانید از طریق این دورهها، راه درست و سادۀ مدیریت دیابت و جلوگیری از عوارض جدی آن را بیاموزید