هایپرگلیسمی یا افزایش قند خون چیست؟

وقتی بدن شما غذا را تجزیه می‌کند، کربوهیدرات‌ها به نوعی قند به نام گلوکز تبدیل می‌شوند و انرژی مورد نیاز بدنتان از آن تأمین می‌گردد. گلوکز برای آنکه به عنوان منبع انرژی مورداستفادۀ بدن قرار بگیرد، می‌بایست وارد جریان خون بشود. گلوگز برای ورود به سلول‌های بدن، نیازمند به هورمونی به نام انسولین است که توسط پانکراس تولید می‌شود.

وقتی قند خون بالا می‌رود، پانکراس انسولین ترشح می‌کند تا گلوکز وارد سلول‌ها شود. کبد و عضلات نیز گلوکز اضافی را ذخیره می‌کنند تا سطح قند خون طبیعی بماند.

دیابت این فرآیند را مختل می‌کند. در دیابت نوع ۲، بدن در برابر انسولین مقاومت کرده و یا مقدار کافی از آن تولید نمی‌کند، بنابراین قند، در خون باقی می‌ماند.

یکی از دلایل اصلی هایپرگلیسمی، مقاومت به انسولین است که عامل اصلی دیابت نوع ۲ نیز محسوب می‌شود. مقاومت به انسولین زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های ماهیچه، چربی و کبد نسبت به انسولین واکنشی غیرطبیعی نشان دهند. در نتیجه بدن برای متعادل‌کردن قند خون، به مقادیر بیشتری انسولین نیاز پیدا خواهد کرد. اگر انسولین کافی در دسترس بدن نباشد، هایپرگلیسمی ایجاد می‌شود.

برخی دلایل مقاومت به انسولین عبارت‌اند از:

• چاقی (به‌ویژه تجمع چربی اطراف شکم و اندام‌ها).
• کم‌تحرکی.
• مصرف غذاهای فرآوری‌شده و پرکربوهیدرات و چربی‌های اشباع.
• مصرف برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها و بعضی داروهای فشار خون، HIV و درمان‌های مربوط به سلامت روان.

زمانی که دیابت دارید، قند خونتان ممکن است در شرایط زیر افزایش یابد:

• فراموش کردن یا مصرف نکردن انسولین یا داروهای خوراکی کاهنده قند خون
• مصرف بیش از حد کربوهیدرات نسبت به مقدار انسولین تزریق‌شده، یا مصرف کلی زیاد کربوهیدرات
• ابتلا به عفونت
• بیماری
• قرار گرفتن در شرایط استرس
• کاهش فعالیت بدنی یا کم‌تحرکی
• انجام فعالیت بدنی شدید، به‌ویژه وقتی قند خون بالا و سطح انسولین پایین باشد
• پدیده سحرگاهی

پدیده سحرگاهی زمانی رخ می‌دهد که قند خون معمولاً بین ۴ تا ۸ صبح، افزایش پیدا می‌کند. پژوهشگران دقیقاً نمی‌دانند علت آن چیست، اما معتقدند ترشح هورمون‌هایی مانند هورمون رشد و کورتیزول در طول شب، مقاومت به انسولین را افزایش داده و قند خون را بالا می‌برد.

دلایل بالا بودن قند خون در صبح می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• کمبود انسولین در شب قبل.
• مصرف دوز نادرست داروی دیابت در شب گذشته.
• مصرف کربوهیدرات قبل از خواب.

افرادی که دیابت ندارند هم ممکن است دچار قند خون بالا شوند. دلایل این وضعیت می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• سندرم کوشینگ: یک بیماری نادر که در آن سطح هورمون کورتیزول برای مدت طولانی بالا می‌ماند. یکی از علائم آن قند خون بالاست.
• بیماری‌های پانکراس: یکی از وظایف پانکراس تولید انسولین و گلوکاگون و انتقال آن‌ها به خون است. بیماری‌هایی مانند پانکراتیت یا سرطان پانکراس می‌توانند این فرآیند را مختل کرده و باعث بالارفتن قند خون بشوند.
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): در این بیماری تخمدان‌ها مقدار زیادی هورمون مردانه (آندروژن‌ها) تولید می‌کنند. علت دقیق PCOS مشخص نیست، اما بسیاری از مبتلایان به این بیماری مقاومت به انسولین دارند. (منبع)