آیا دیابت به سلامت دهان و دندان آسیب میزند؟
- نویسنده: sepahrad_farzami – نویسنده تخصصی حوزه سلامت
- تایید علمی: دکتر سعید کلباسی فوق تخصص غدد و متابولیسم
- بازبینی نهایی: شهلا صفائی- استراتژیست محتوا و ناظر نهایی
پیامدهای دیابت تنها به تغییرات در قند خون محدود نمیشود، بلکه بسیاری از اندامها و سیستمهای بدن از جمله قلب، کلیهها، چشمها و اعصاب را درگیر میکند. در کنار عوارض شناختهشده دیابت، موضوعی که کمتر مورد توجه قرار میگیرد، تأثیر دیابت بر سلامت دهان و دندان است. بسیاری از افراد تصور میکنند مراقبت از دهان تنها به بهداشت روزانه و مراجعه دورهای به دندانپزشک محدود میشود، اما در واقع دیابت میتواند نقش مهمی در افزایش خطر ابتلا به مشکلاتی مانند بیماری لثه، پوسیدگی دندان و عفونتهای دهانی داشته باشد.
آیا دیابت میتواند باعث مشکلات دهان و دندان شود؟ پاسخ به این سؤال نهتنها به درک بهتر رابطه بین دیابت و سلامت دهان کمک میکند، بلکه میتواند مسیر پیشگیری و مراقبت بهتر را برای افراد مبتلا به این بیماری هموار سازد.
ما در این مقاله، ارتباط میان دیابت و سلامت دهان و دندان را تشریح کرده و به انواع آن، پیشگیری و شیوه درمان این مشکلات، پرداختهایم.
این مقاله صرفاً با هدف آگاهی شما منتشر شده است. توصیه میشود برای هرگونه مشاوره پزشکی، تشخیص یا درمان، با یک متخصص مشورت کنید.
دیابت چگونه بر سلامت دهان و دندان تاثیر میگذارد؟
ارتباط اصلی میان دیابت و مشکلات دهان و دندان، بالابودن سطح قند خون است. اگر قند خون مدیریت نشود و سطح قند خون بالا بماند، گلبولهای سفید تضعیف میشوند. گلبولهای سفید به نوعی خط دفاعی اصلی در برابر عفونتهای باکتریایی هستند و ضعیفشدن آنها منجر به بروز عفونتها و مشکلات دهان و دندان میگردد. (منبع)
افرادی که دیابت دارند میبایست توجه ویژهای به سلامت دهان و مراقبتهای دندانپزشکی خود داشته باشند و در کنار آن، قند خونشان را در محدوده هدف نگه دارند. اگر دیابت دارید، توصیه میکنیم هر ۶ تا ۱۲ ماه یکبار به دندانپزشک مراجعه کرده و درباره روشهای مراقبت از دندانها و لثهها راهنمایی بگیرید.
نخستین نشانهها و علائم دیابت ممکن است در دهان ظاهر شوند؛ بنابراین توجه به سلامت دهان و مطرح کردن هرگونه تغییر با پزشک یا دندانپزشک میتواند به تشخیص و درمان زودهنگام بیماری کمک کند. (منبع)
بیشتر بدانید: (عوارض دیابت چیست؟)
چه مشکلات دهان و دندانی با دیابت مرتبط هستند؟
مشکلات دهان و دندان که به واسطۀ دیابت به موجود میآیند، شامل موارد گوناگونی هستند. افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر بیشتری برای بروز مشکلات زیر قرار دارند:
۱. خشکی دهان
دیابت کنترلنشده میتواند جریان بزاق را کاهش دهد و در نتیجه خشکی دهان ایجاد شود. خشکی دهان ممکن است باعث زخم، آفت، عفونت و پوسیدگی دندانها شود. (منبع)
۲. التهاب لثه (ژنژیویت) و بیماری لثه (پریودنتیت)
علاوه بر تضعیف گلبولهای سفید، یکی دیگر از عوارض دیابت ضخیم شدن رگهای خونی است. این وضعیت باعث کند شدن جریان مواد مغذی به بافتها و دفع مواد زائد از آنها میشود، از جمله در دهان. ترکیب این عوامل باعث کاهش توان بدن در مقابله با عفونتها میشود. از آنجا که بیماری لثه نوعی عفونت باکتریایی است، افراد با دیابت کنترلنشده ممکن است بیشتر و شدیدتر به بیماری لثه مبتلا شوند.
۳. ضعف در ترمیم بافتهای دهان
افراد مبتلا به دیابت کنترلنشده پس از جراحیهای دهان یا سایر درمانهای دندانپزشکی بهسرعت بهبود نمییابند، زیرا جریان خون در محل درمان دچار اختلال میشود. (منبع)
۴. برفک دهان
افرادی که دیابت دارند و برای مقابله با عفونتهای مختلف مکرراً آنتیبیوتیک مصرف میکنند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت قارچی دهان و زبان هستند. قارچها از سطح بالای گلوکز موجود در بزاق افراد مبتلا به دیابت تغذیه میکنند. استفاده از دندان مصنوعی (بهویژه در صورت استفاده مداوم) نیز میتواند احتمال این عفونت قارچی را افزایش دهد. (منبع)
۵. پوسیدگی دندان
با افزایش سطح قند خون، افراد مبتلا به دیابت ممکن است قند بیشتری در بزاق خود داشته باشند و همچنین دچار خشکی شدید دهان شوند. این شرایط باعث تجمع پلاکهای دندانی روی دندانها میشود که در نهایت میتواند منجر به پوسیدگی و ایجاد حفره در دندانها شود.
پوسیدگی دندان بهویژه در ریشه دندانها شایعتر است. ریشه دندان معمولاً توسط لثه پوشیده میشود، اما در افراد مبتلا به بیماری لثه (پریودنتیت)، عقبرفتگی لثهها ممکن است ریشه دندان را نمایان کند. این عقبرفتگی همچنین میتواند باعث ایجاد فاصلههای بزرگتر بین دندانها شود که محل مناسبی برای تجمع غذا و پلاکهای دندانی خواهد بود.
پلاکهای دندانی را میتوان با مسواکزدن دندانها و لثهها، دو بار در روز، با استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید برطرف کرد. هنگام مسواک زدن روی ناحیه لثه در محل اتصال به دندانها باید ملایم عمل کنید، زیرا فشار بیش از حد میتواند باعث تحلیل لثه شود. همچنین استفاده روزانه از نخ دندان یا تمیزکنندههای بیندندانی برای پاک کردن فضاهای میان دندانها ضروری است. مراقبت منظم و درست از دندانها، از پوسیدگی و بیماریهای لثه جلوگیری میکند. (منبع)
۶. تغییر در حس چشایی
توانایی درک طعم غذاها و نوشیدنیها میتواند در افراد مبتلا به دیابت تحت تأثیر قرار گیرد. علت اصلی این موضوع به طور دقیق مشخص نیست. ممکن است این مسئله به نوسازی کندتر گیرندههای چشایی در دهان مربوط باشد یا به وجود نوروپاتیهای دیابتی ارتباط داشته باشد. (منبع)
۷. سوزش دهان و یا زبان
این مشکل در اثر وجود برفک دهان به وجود میآید.
علائم مشکلات دهان و دندان در دیابت چیست؟
همانطور که توضیح دادیم، دیابت میتواند به شکلهای مختلفی سلامت دهان و دندان را تحت تأثیر قرار دهد. برخی از نشانهها وجود دارند که در صورت مشاهده، لازم است افراد مبتلا به دیابت آنها را جدی بگیرند و در اولین فرصت به دندانپزشک یا پزشک مراجعه کنند.
- خونریزی لثه هنگام مسواک زدن: خونریزی مکرر میتواند علامتی از التهاب یا بیماری لثه باشد که در افراد دیابتی به دلیل کاهش توانایی بدن در مقابله با عفونت، سریعتر پیشرفت میکند.
- بوی بد دهان: مشکل معمولاً به دلیل عفونت لثه، خشکی دهان یا تجمع پلاکهای دندانی به وجود میآید و میتواند نشاندهنده یک مشکل جدیتر در دهان باشد.
- لق شدن دندانها: در این حالت بافتهای نگهدارنده دندان ضعیف میشوند و ممکن است در صورت بیتوجهی، دندانها از دست بروند.
- زخمهایی که دیر بهبود پیدا میکنند: این وضعیت به دلیل اختلال در جریان خون و کاهش توانایی بدن در ترمیم بافتها رخ میدهد و در ناحیه دهان میتواند خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد.
- خشکی یا سوزش مداوم در دهان: این مشکل معمولاً ناشی از کاهش ترشح بزاق یا عفونتهای قارچی دهان است و میتواند زمینهساز پوسیدگی و سایر مشکلات دهانی شود.
توجه به این نشانهها و اقدام به موقع برای درمان، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جدی دیابت در سلامت دهان و دندان دارد.
چگونه از مشکلات دهان و دندان در دیابت پیشگیری کنیم؟
از آنجا که افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض مشکلاتی هستند که میتواند به سلامت دهان آسیب بزند، رعایت بهداشت مناسب دهان، توجه ویژه به هرگونه تغییر در وضعیت دهان و مراجعه فوری به دندانپزشک در صورت مشاهده تغییرات، اهمیت زیادی دارد. برخی از راهکارهای پیشگیری یا کاهش مشکلات دهان و دندان عبارتند از:
- قند خون خود را تا حد امکان نزدیک به سطح طبیعی نگه دارید. در هر ویزیت دندانپزشکی، وضعیت دیابت خود را اطلاع دهید. برای مثال، سطح هموگلوبین (HbA1C) خود را بدانید و اگر سابقه افت قند خون (واکنش انسولینی) دارید، به دندانپزشک خود بگویید آخرین بار چه زمانی این اتفاق افتاده، دفعات آن چقدر بوده و آخرین دوز انسولین خود را چه زمانی مصرف کردهاید (در صورت مصرف انسولین).
بیشتر بدانید: (هموگلوبین A1C چیست؟)
- قبل از برنامهریزی برای درمان بیماری لثه، با پزشک خود مشورت کنید. از پزشک بخواهید درباره وضعیت کلی سلامت شما با دندانپزشک یا متخصص لثه تماس بگیرد. اگر نیاز به جراحی دهان داشته باشید، پزشک یا دندانپزشک مشخص میکند آیا نیاز به مصرف آنتیبیوتیک قبل از عمل، تغییر در وعدههای غذایی یا تنظیم زمان و دوز انسولین دارید یا خیر.
- مطمئن شوید نام و شماره تماس پزشک خود را به دندانپزشک دادهاید تا در صورت نیاز، دسترسی سریع وجود داشته باشد.
- فهرستی از نامها و دوز تمام داروهایی که مصرف میکنید به دندانپزشک ارائه دهید. دندانپزشک باید این اطلاعات را بداند تا داروهایی تجویز کند که با داروهای فعلی شما تداخل نداشته باشد. در صورت درمان عفونتهای شدید، ممکن است دوز انسولین شما (اگر انسولین مصرف میکنید) نیاز به تنظیم داشته باشد.
- اگر قند خونتان بهخوبی کنترل نشده، درمانهای غیراضطراری دندانپزشکی را به تعویق بیندازید. با این حال، عفونتهای حاد (مانند آبسه) باید بلافاصله درمان شوند.
- در نظر داشته باشید که روند بهبود در افراد مبتلا به دیابت ممکن است طولانیتر باشد. بنابراین دستورات دندانپزشک پس از درمان را با دقت دنبال کنید.
- در صورت استفاده از ارتودنسی، اگر سیم یا براکت، دهان یا زبانتان را زخم کرد، فوراً با ارتودنتیست تماس بگیرید.
نکات دیگر برای بهداشت دهان در افراد دیابتی:
- حداقل دوبار در سال دندانها و لثههای خود را توسط دندانپزشک بررسی کنید. درباره دفعات معاینه با دندانپزشک مشورت نمایید.
- برای جلوگیری از تجمع پلاک روی دندانها، روزانه حداقل یکبار از نخ دندان استفاده کنید.
- بعد از هر وعده غذایی دندانهای خود را مسواک بزنید و از مسواک با برس نرم استفاده کنید.
- اگر از دندان مصنوعی استفاده میکنید، آن را روزانه خارج کرده و تمیز کنید.
- اگر سیگار میکشید، با پزشک خود درباره روشهای ترک آن مشورت کنید. (منبع)
آیا مشکلات دهان و دندان مربوط به دیابت درمان دارد؟
نوع درمان، به مشکلی بستگی دارد که با آن مواجه هستید (مشکلاتی که پیشتر بدان اشاره کردیم). افرادی که به بیماری لثه (پریودنتال) مبتلا هستند، باید تحت درمان دندانپزشک قرار بگیرند. دندانپزشک ممکن است جرمگیری عمیق دندانها را انجام دهد یا در صورت نیاز، شما را برای جراحی لثه به متخصص لثه ارجاع دهد. همچنین ممکن است دهانشویهای مخصوص برایتان تجویز شود.
برای درمان علائم برفک دهان، دندانپزشک یا پزشک ممکن است دارویی برای از بین بردن قارچی که باعث این عارضه شده است تجویز کند. اگر از دندان مصنوعی استفاده میکنید، ممکن است لازم باشد محلول ویژهای نیز برای تمیز کردن آنها داشته باشید.
برای خشکی دهان، پزشک یا دندانپزشک میتواند دارویی برای مرطوب نگه داشتن دهان تجویز کند.
پیش از مراجعه به دندانپزشک باید چه کارهایی انجام بدهیم؟
پیش از مراجعه به دندانپزشک، رعایت چند نکته ساده اما مهم میتواند روند درمان را ایمنتر کند و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری نماید. افراد مبتلا به دیابت باید موارد زیر را قبل از هر ویزیت دندانپزشکی مد نظر قرار دهند:
- وضعیت کنترل قند خون خود را بررسی کنید و سطح هموگلوبین (HbA1C) خود را بدانید.
- زمان آخرین دوز انسولین یا داروهای دیابت و سابقه افت قند خون خود را با دندانپزشک در میان بگذارید.
- در صورت برنامهریزی برای جراحی دهان یا درمان بیماری لثه، مطمئن شوید پزشک شما با دندانپزشک یا متخصص لثه در تماس باشد.
- فهرستی از داروهایی که مصرف میکنید و اطلاعات تماس پزشک خود را به دندانپزشک ارائه دهید.
- درمانهای غیراضطراری دندانپزشکی را در صورت کنترل نشدن قند خون به تعویق بیندازید.
- در صورت بروز عفونت حاد مانند آبسه، فوراً اقدام کنید.
مراقبت از سلامت دهان و دندان را همین حالا شروع کنید!
دیابت تنها محدود به افزایش قند خون و تأثیر آن بر اندامهای داخلی نیست، بلکه میتواند به شکل جدی سلامت دهان و دندان را نیز تهدید کند. پیشگیری، کلید اصلی مقابله با این مشکلات است. کنترل منظم قند خون، رعایت بهداشت دهان و دندان، مراجعه دورهای به دندانپزشک و توجه به علائم هشداردهنده، میتواند نقش بزرگی در کاهش عوارض و حفظ سلامت دهان ایفا کند.
اگر دیابت دارید، همین امروز مراقبت از دهان و دندان خود را جدی بگیرید. با اقدامهای ساده اما مؤثر میتوانید از بروز بسیاری از مشکلات پیشگیری کنید و لبخند سالمتری داشته باشید. مراقبت درست از دهان و دندان بخشی جداییناپذیر از مدیریت دیابت است و توجه به آن، تضمینی برای سلامت کلی بدن شما خواهد بود.